Rola selekcji i fenotypowania w hodowli konopi – jak tworzy się nowe odmiany medyczne?

Jak powstają nowe odmiany o zastosowaniu medycznym?

Tworzenie nowych odmian konopi, szczególnie tych przeznaczonych do zastosowania medycznego, to wieloetapowy i precyzyjny proces genetyczny. Nie wystarczy skrzyżować dwóch losowych szczepów – konieczna jest wielopokoleniowa selekcja, fenotypowanie i stabilizacja. Dla pacjenta końcowego liczy się przecież nie tylko nazwa odmiany, ale powtarzalne i przewidywalne działanie terapeutyczne.

Co to jest fenotyp i dlaczego ma znaczenie?

W kontekście konopi fenotyp to zbiór widocznych i mierzalnych cech rośliny, takich jak:

• zawartość THC, CBD, CBG i innych kannabinoidów,

• profil terpenowy (np. limonen, mircen, pinen),

• czas kwitnienia,

• odporność na stres środowiskowy,

• wygląd i morfologia (kształt liści, wysokość),

• zapach i smak.

Ten sam genotyp (czyli materiał genetyczny) może dawać różne fenotypy w zależności od warunków środowiskowych i procesu selekcji – stąd konieczność ich dokładnego dokumentowania.

Selekcja – kręgosłup hodowli

Selekcja polega na wybieraniu roślin o najbardziej pożądanych cechach z danego pokolenia i krzyżowaniu ich w kolejnych etapach. Celem jest utrwalenie cech, które są istotne w terapii, np.:

• wysokie CBD bez efektu psychoaktywnego,

• równowaga 1:1 THC:CBD,

• wysoka zawartość rzadkich kannabinoidów (CBG, THCV),

• określony zestaw terpenów (np. działanie uspokajające lub pobudzające).

Typy selekcji:

Fenotypowanie w praktyce – jak to się robi?

Fenotypowanie to proces zbierania danych o każdej testowanej roślinie. W praktyce polega to na:

1. Pomiarze profilu kannabinoidowego (z użyciem chromatografii),

2. Analizie profilu terpenowego,

3. Obserwacji cech morfologicznych,

4. Dokumentowaniu odporności na stres lub patogeny,

5. Rejestracji różnic między siostrzanymi roślinami (z tego samego krzyżowania).

Każdy fenotyp oceniany jest pod kątem użyteczności medycznej – co jest kluczowe w procesie rejestracji przyszłego szczepu do produkcji farmaceutycznej.

Proces tworzenia nowej odmiany – krok po kroku

Etapy hodowli medycznego szczepu konopi:

Przykład: Odmiana zrównoważona 1:1 (THC:CBD)

Wyobraźmy sobie, że celem hodowcy jest uzyskanie odmiany o proporcji 10% THC i 10% CBD, o działaniu przeciwbólowym i przeciwzapalnym, bez silnych efektów psychoaktywnych.

Proces może trwać:

• 3–5 lat selekcji i fenotypowania,

• testy ponad 5000 fenotypów,

• potwierdzenie wyników przez niezależne laboratoria,

• dopuszczenie do obrotu tylko jednej wybranej linii – np. F1 z kontrolowanej produkcji klonalnej.

 Dlaczego to tak ważne w zastosowaniach medycznych?

Dla pacjenta i lekarza liczy się:

• przewidywalność działania,

• brak ryzyka nadmiernego „haju” przy chorobach neurologicznych,

• możliwość dostosowania dawkowania w mg THC/CBD,

• dostępność różnych profilów terapeutycznych (pobudzający, relaksujący, przeciwbólowy),

• eliminacja partii o zbyt wysokim lub zbyt niskim stężeniu substancji czynnych.

Co mówi prawo w Polsce?

• ✅ Tylko standaryzowane szczepy konopi z certyfikatem jakości mogą być stosowane jako surowiec farmaceutyczny w aptekach.

• ✅ Terapia medyczną marihuaną jest legalna – po uzyskaniu recepty RPW od lekarza.

• ❌ Uprawa konopi innych niż włókniste przez osoby prywatne jest w Polsce nielegalna – nawet na własny użytek leczniczy.

• ✅ Nasiona kolekcjonerskie są legalne, o ile nie są wykorzystywane do uprawy.

Fenotypowanie i selekcja to fundament nowoczesnej hodowli konopi medycznych. Proces ten pozwala uzyskać odmiany:

• o określonym, stabilnym działaniu,

• bezpieczne farmakologicznie,

• zgodne z wymogami rejestracji leków.

Dzięki temu zarówno lekarze, jak i pacjenci mogą korzystać z produktów standaryzowanych, których profil chemiczny i terapeutyczny jest przewidywalny i dobrze udokumentowany.